Lời giải Câu hỏi 1 trang 12 SBT Ngữ văn 9 Cánh diều – Giải Bài tập tiếng Việt trang 11 sách bài tập Ngữ văn 9. Tham khảo: Sắp xếp các từ ngữ in đậm theo vị trí khác và rút ra nhận xét.
Câu hỏi/Đề bài:
Thử chuyển mỗi thành phần câu hoặc thành phần của cụm từ được in đậm dưới đây sang vị trí khác trong câu; qua đó, giải thích vì sao các tác giả lại chọn vị trí của chúng như ở những câu đã cho.
a) Mùa thu năm 1940, phát xít Nhật đến xâm lăng Đông Dương để mở thêm căn cứ đánh Đồng minh, thì bọn thực dân Pháp quỳ gối đầu hàng, mở cửa nước ta rước Nhật. Từ đó dân ta chịu hai tầng xiềng xích: Pháp và Nhật. Từ đó dân ta càng cực khổ, nghèo nàn (Hồ Chí Minh).
b) Vì đường xa, chúng tôi chỉ ở nhà được có ba ngày. Trong ba ngày ngắn ngủi đó, con bé không kịp nhận ra anh là cha. (Nguyễn Quang Sáng)
c) Giữa mặt vịnh mênh mông xanh ngắt và tim tím, nhô lên những tảng đá với hình thù kì dị và dường như được bút sơn của một hoạ sĩ quét lên võ số màu sắc, từ màu xanh ngọc bích đến màu đỏ nâu và vàng. (Thi Sảnh)
d) Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
(Bà Huyện Thanh Quan)
Hướng dẫn:
Sắp xếp các từ ngữ in đậm theo vị trí khác và rút ra nhận xét.
Lời giải:
– Ở hai đoạn văn a, b, các trạng ngữ đứng đầu câu (in đậm) có thể chuyển xuống sau chủ ngữ (hoặc xuống cuối câu). Ví dụ: “Dân ta, từ đó chịu hai tầng xiềng xích: Pháp và Nhật. Dân ta, từ đó càng cực khổ, nghèo nàn.”, “Con bé không kịp nhận ra anh là cha trong ba ngày ngắn ngủi đó.”. Việc các tác giả chọn cách đặt trạng ngữ ở đầu câu như ở những câu đã cho là nhằm mục đích nhấn mạnh vào bối cảnh của sự việc được biểu thị trong câu và tạo sự liên kết chặt chẽ giữa các câu: Nhờ được đặt ở đầu câu mà các trạng ngữ này tạo nên mối quan hệ chặt chẽ về hình thức (thể hiện qua các biện pháp thế, lặp) và về ý nghĩa giữa những câu chứa chúng với những câu đứng trước.
– Ở câu c, có thể chuyển vị ngữ (nhô lên) xuống vị trí vốn có ở sau chủ ngữ. Ví dụ: “Giữa mặt vịnh mênh mông xanh ngắt và tim tím, những tảng đá vôi hình thù kì dị và dường như được bút sơn của một hoạ sĩ quét lên vô số màu sắc, từ màu xanh ngọc bích đến màu đỏ nâu và vàng nhô lên.”. Việc tác giả chọn cách chuyển vị ngữ ở câu này lên trước chủ ngữ là nhằm nhấn mạnh vào sự xuất hiện và trạng thái (nhô lên) của sự vật được biểu thị bởi chủ ngữ.
– Ở câu d, có thể chuyển các thành phần (in đậm) của cụm danh từ xuống vị trí vốn có của chúng (ví dụ: vài chú tiều, mấy nhà chợ). Việc tác giả chuyển vị trí của các thành phần này lên đầu cụm danh từ như ở câu đã cho là nhằm nhấn mạnh vào sự vật được biểu thị bởi các thành phần này.