Giải chi tiết Mẫu 3 Phân tích tâm trạng của nhân vật Chí Phèo sau khi bị Thị nở từ chối. – Văn mẫu 11 Kết nối tri thức.
Câu hỏi/Đề bài:
Theo đuổi dòng văn học hiện thực, Nam Cao từng nhận định: “Nghệ thuật không phải là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật không nên là ánh trăng lừa dối. Nghệ thuật chỉ có thể là tiếng đau khổ kia thoát ra từ những kiếp lầm than.” Văn chương của ông thường chạm đến những kiếp đời ẩn giấu tận sâu dưới những áp bức, bóc lột và bất công. Ngòi bút của ông vừa sắc sảo vừa chân thực, trào phúng nhưng không thiếu phần tinh tế, vạch trần mọi sự xấu xa trong xã hội đương thời. Tác phẩm “Chí Phèo” được sáng tác năm 1941, là tác phẩm tiêu biểu cho lối đi riêng của nhà văn cùng cái nhìn nhân đạo. Trong đó, diễn biến tâm trạng Chí Phèo sau khi bị Thị Nở từ chối đã đẩy cốt truyện lên cao trào và để lại những chiêm nghiệm sâu sắc.
Chí Phèo sinh ra đã chịu nhiều bất hạnh, cùng cực. Nỗi đau đã đến bên đời hắn ngay từ lúc mới có sinh mệnh. Mẹ của Chí cũng không thèm quan tâm tới hắn, bỏ hắn lại trong cái váy đụp cũ bên lò gạch bỏ hoang. Dưới cái xã hội thời bấy giờ, Chí lớn lên trong sự cưu mang đưa đẩy của người dân Vũ Đại. Hắn đã từng là một người lương thiện, có chí làm ăn nhưng phận đời đã đẩy hắn vào con đường của những bi thương, trượt dài trong bi kịch. Nhà tù và lòng người hiểm ác đã biến hắn trở thành “con quỷ dữ” của làng Vũ Đại, ai cũng xa lánh, sợ hãi và ghét bỏ.
Chẳng khác gì một bóng ma, hắn sống lay lắt, vất vưởng cùng tiếng chửi và men say, không ai quan tâm, không ai đoái hoài. Rồi dường như trời còn thương cho hắn, tình yêu và bát cháo hành của Thị Nở – người phụ nữ hâm hâm dở dở, xấu xí vô cùng – đã cảm hóa được phần con và thức tỉnh phần người trong Chí. Hắn dường như được sống lại như một con người, hồi sinh phần lương thiện từ lâu đã bị chôn vùi, hắn muốn cưới Thị, muốn tu chí làm ăn. Nhưng rồi, Thị đã từ chối và cự tuyệt hắn, như cách bao năm nay Chí vẫn thường gánh chịu, hắn như rơi vào vực sâu của tuyệt vọng, hiện thực tàn khốc đã dập tắt đi tia sáng hy vọng vừa le lói.
Khi nghe Thị Nở chửi vào mặt hắn những lời cay nghiệt của bà cô: “Đàn ông chết hết cả rồi sao, mà lại đâm đầu đi lấy một thằng không cha. Ai lại đi lấy cái thằng chỉ có một nghề là rạch mặt ăn vạ.”, Chí Phèo đứng ngẩn người ra, ngạc nhiên và vô cùng sửng sốt. Để níu giữ một niềm hy vọng trở về với con đường hoàn lương duy nhất, khi Thị Nở ra về, Chí đuổi theo nắm lấy tay, nhưng rồi Thị cương quyết đẩy hắn ngã chỏng quèo. Hẳn là ngay chính giây phút đó, Chí vẫn chưa chấp nhận được một sự thật đau lòng, hắn rơi vào vực sâu của tuyệt vọng, hoàn toàn mất đi tư cách làm người.
Rồi hắn tìm đến rượu và men say như cách bao lâu nay hắn vẫn dùng để che đi những nỗi đau đang hiện hữu. Bởi lẽ lúc tỉnh, hắn chẳng làm gì được, muốn lấy gạch đập vào đầu cũng không đủ dũng khí. Nhưng đáng tiếc, càng uống hắn càng tỉnh, càng đau đớn và tuyệt vọng hơn: “Tỉnh ra chao ơi là buồn”. Chí ôm mặt khóc, rưng rức, khóc như thể chưa bao giờ được khóc, tức tưởi, đau đớn. Tiếng khóc của người lương thiện bị cự tuyệt quyền làm người.
Trong hơi men, hắn ngửi thấy mùi cháo hành thoang thoảng, hắn nhớ rõ ước mơ về một mái nhà yên ấm, về giấc mơ tu chí làm ăn nay đã tan thành mây khói. Hiện thực đau lòng thúc đẩy hắn cầm dao muốn đi giết chết bà cô già đã nói với Thị những lời như thế. Hắn căm phẫn, hùng hổ đi tìm bà cô của Thị. Những tưởng sau cơn đau tuyệt vọng đó, con quỷ giữ trong Chí lại trỗi dậy. Nhưng không, Chí rơi nước mắt vì lương tâm, lương tri đã sống dậy, phần người của hắn được thực tỉnh bằng tình yêu thương. Sự tỉnh táo đã giúp hắn nhận ra đâu mới là nguyên do của những nỗi đau đang gánh chịu, kẻ thù của hắn không ai khác là Bá Kiến.
Cứ thế hắn đi thẳng một mạch đến nhà Bá Kiến. Không đếm xỉa đến những đồng hào trong túi cụ Bá, Chí không đòi tiền mà dõng dạc đòi quyền được làm người, dứt khoát: “Tao không đến đây đòi tiền!” đòi lại quyền được làm người lương thiện: “Tao muốn làm người lương thiện.” Lòng khát khao được sống như một người bình thường ngày càng mãnh liệt trong lòng Chí Phèo. Nhưng rồi hiện thực đau thương gói ghém vào một câu hỏi không có lời hồi đáp: “Ai cho tôi lương thiện?” Câu hỏi đó hắn không thể trả lời được, Bá Kiến không trả lời được, cả làng Vũ Đại cũng không ai trả lời được.
Một tất yếu của nỗi đau đớn và bất hạnh đã xảy ra, Chí Phèo đâm chết Bá Kiến, giết chết kẻ đã đẩy hắn vào đường cùng rồi tự giải thoát cho mình bằng cái chết. Có người nói hành động của Chí là hành động bồng bột của cơn say, nhưng thực chất, đó là hành động lúc Chí tỉnh táo nhất. Hắn nhận thực rõ đâu là kẻ thù, đâu là hiện thực đau thương và đâu là con đường giải thoát cho mình. Ngay chính lúc ấy, phần con trong Chí đã hiện hữu, Chí đã đánh đổi mạng sống để lấy ánh sáng của lương thiện. Tiếng nói và hành động của Chí lúc bây giờ cũng chính là tiếng nói của một lớp người đang bị ghì xuống tận đáy xã hội bấy giờ.
Bằng nghệ thuật khắc họa nhân vật điển hình và đặt nhân vật vào tình huống điển hình, Nam Cao đã khắc họa thành công hình ảnh Chí Phèo đồng thời là những người nông dân bần cùng. Bên cạnh đó, bút pháp miêu tả tâm lí và diễn biến tâm lí tinh vi, sắc sảo, đào sâu vào thế giới nội tâm của nhân vật để nhận thấy những thay đổi dù là nhỏ nhất cũng làm nên nét riêng biệt độc đáo trong ngòi bút hiện thực của “nhà văn của người nông dân nghèo” Nam Cao.
Người nông dân nghèo là chủ đề quen thuộc và được nhiều nhà văn khai thác, tuy nhiên hình tượng người nông dân trong bần cùng của Nam Cao đã để lại trong lòng độc giả ấn tượng sâu sắc. Mà ở đó, Chí Phèo là hiện thân của một xã hội nhiều góc khuất, những mảnh đời bị “ghì chặt xuống đất” và được soi sáng bằng trái tim nhân đạo và ánh sáng của thiên lương. Không sai khi nhận định rằng: “Chí Phèo là vàng được đãi từ dòng sông hiện thực.”
“Không được! Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho mất được những vết mảnh chai trên mặt này? Tao không thể là người lương thiện nữa”, câu chất vấn đầy ám ảnh của Chí Phèo tựa hồ như vẫn còn văng vẳng bên tai, làm người ta phải suy nghĩ mãi. Phân tích diễn biến tâm trạng Chí Phèo sau khi bị Thị Nở từ chối, chúng ta càng cảm thương hơn cho một phận đời bất hạnh, trong những giờ phút cuối đời vẫn còn khắc khoải một nỗi đau và ước mơ được sống như người bình thường, bình dị, an yên.