Đáp án Bài tham khảo Mẫu 2 Viết báo cáo kết quả nghiên cứu Lịch sử – văn hóa – xã hội và giáo dục người Chăm ở Việt Nam lớp 11 – Văn mẫu 11 Kết nối tri thức.
Câu hỏi/Đề bài:
Số lượng những tác giả nghiên cứu về lịch sử văn hóa, xã hội, giáo dục người Chăm vô cùng đa dạng, từ trong nước đến những tác giả nước ngoài nhằm đưa đến những cái nhìn theo cả chiều rộng và chiều sâu.
Trước hết, là những ghi chép về Champa trong lịch sử Trung Quốc được tìm thấy trong bộ sử Hán thư, Lương sử, Cựu Đường thư, Tân Đường thư, Tống sử… Các nhà nghiên cứu đều dựa vào những nguồn sử liệu này để dựng lại lịch sử Lâm Ấp-Hoàn Vương-Chiêm Thành. Những tư liệu của Trung Quốc viết về phong tục tập quán của người Chăm xưa không có tính hệ thống, rời rạc và sơ sài, nhiều khi thiếu chính xác. Ma Touan Lin (Mã Đoàn Lâm), một sử gia Trung Quốc thế kỉ XIII có ghi: “Dân cư xây tường nhà bằng gạch, bao bọc bằng một lớp vôi. Nhà cửa đều có sân gọi là Kalan. Cửa ra vào thường hướng về phía Bắc, đôi khi hướng về phía Đông-Tây, không có quy luật nhất định nào cả” (Phan Quốc Anh, 2006, trang 17). Nhưng thực tế, người Chăm không làm nhà hay đền tháp quay về hướng Bắc hay hướng Tây. Vì hướng Bắc là hướng của ma quỷ, hướng Tây là hướng “chết”. Với cách nhìn bằng con mắt “Thiên triều” của một nước lớn của các triều đại Trung Hoa, lấy mình làm “Trung tâm”, nhìn bốn phía đều là chư hầu “mọi rợ”: Đông di, Tây nhung, Nam man, Bắc địch. Những sử gia Trung Hoa ghi lại những tư liệu không chính xác đối với những nước phải hàng năm tiến cống Thiên triều là chuyện bình thường. Tuy nhiên, những ghi chép đó giúp cho nhà nghiên cứu có được sự hiểu biết căn bản về Champa. Khẳng định được có một vương quốc Champa xuất hiện sớm nhất ở khu vực Đông Nam Á vào cuối thế kỉ thứ II.
Kế đến là những nghiên cứu, khảo sát thực địa của người Pháp. Tư liệu cổ nhất của người Châu Âu viết về người Chăm có lẽ là của một người gốc Italia tên là Marco Polo. Ông làm quan dưới triều đại Mông-Nguyên của Hốt Tất Liệt. Năm 1298, sau một lần được cử đi làm sứ giả ở một số nước Đông Nam Á, trong đó có Champa, ông đã ghi chép khá tỉ mỉ về người Chăm và đời sống của họ trong cuốn Le Livre de Marco Polo (cuốn sách của Marco Polo) (Phan Quốc Anh, 2006, trang 18). Vào thế kỉ XIV, một số linh mục đi truyền giáo đã đến Champa. Linh mục Odoric de Pordenone có ghi chép về phong tục, tập quán của người Chăm trong cuốn sách Những cuộc viễn du sang châu Á xuất bản tại Paris.
Từ thế kỉ XIX đến thế kỉ XX, hàng loạt các công trình nghiên cứu về văn hóa Chăm của người Pháp được công bố như công trình của J. Crawford, A. Bastian, E. Aymonier, H. Parmentier, E.M. Durand, L. Finot, A. Cabaton, G.L. Maspéro, v.v… (Phan Quốc Anh, 2006, trang 19).
Những công trình của người Pháp tập trung nhiều vào lĩnh vực ngôn ngữ, văn bia, khảo cổ học, nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc đền tháp, lịch sử, bang giao, đến tín ngưỡng, tôn giáo. Nhìn chung, chủ yếu là văn hóa vật chất chưa chú ý đúng mức đến đời sống xã hội người Chăm trong lịch sử. Nhưng đó là những công trình kinh điển, chuẩn mực chúng ta mang tính khoa học cao giúp hiểu biết về người Chăm. Tiếc rằng, những nghiên cứu của người Pháp về đề tài lịch sử, văn hóa Chăm bị đứt đoạn khá dài do tình trình trạng chiến tranh ở Việt Nam trong khoảng thời gian 20 năm (1954-1975).