Trả lời Bài tham khảo Mẫu 3 Phân tích văn bản Chiều sương – Văn mẫu 11 Chân trời sáng tạo.
Câu hỏi/Đề bài:
Bùi Hiển là một trong những nhà văn viết truyện ngắn tiêu biểu của nền văn xuôi Việt Nam hiện đại. Truyện ngắn của ông viết cách đây khá lâu nhưng đến nay vẫn là những truyện ngắn hay và không hề xưa cũ. Nhà văn có những cảm nhận chân thực về đời sống qua cái nhìn đầy tinh tế hóm hỉnh mà lại rất giản dị. Nhắc đến Bùi Hiển người ta lại nhớ ngay đến những tác phẩm mang đậm hơi thở cuộc sống đặc biệt là bài “chiều sương”. Truyện ngắn “chiều sương” in trong tập “nằm vạ” sáng tác năm 1941. Tác phẩm kể về những người dân làng chài với những đức tính tốt đẹp cùng với nét vẽ đặc sắc về bức tranh thiên nhiên vùng biển.
Truyện ngắn “Chiều sương” được tác giả Bùi Hiển viết ra bằng những cảm nhận chân thực nhất. Bởi ông là nhà văn nổi tiếng của vùng đất nắng gió Nghệ An. Tác phẩm khắc họa việc ra khơi của những người dân làng chài, nhân vật trữ tình được nghe ông lão kể về câu chuyện đi biển với những khó khăn thử thách của thiên nhiên mà con người hằng ngày vẫn luôn phải đối mặt và dũng cảm kiên cường vượt qua. Qua đó nhà văn muốn khẳng định, ca ngợi ý chí kiên cường vượt qua mọi khó khăn thử thách trong cuộc sống. Và câu chuyện những con sóng đánh khiến cho người đọc nhiều suy nghĩ. Truyện mở đầu bằng việc chàng trai gặp Lão Nhiệm, một người dân làng chài và được nghe ông kể lại những câu chuyện ly kỳ mà ông từng trải qua những lần vượt sóng ra biển khơi. Lão Nhiệm với dáng điệu giản dị của con người chất phác, của một của một lão thuyền chài lão luyện với nhiều năm kinh nghiệm. Qua lời kể của Lão Nhiệm ta nhận thấy được những sự việc hết sức kỳ quá như gặp ma, thấy thuyền ma,… là những câu chuyện thường ngày của những người làng chài đã phải trải qua.
Dù không tin vào những chuyện ma quỷ gì nhưng qua lời kể rất thực của những người chính mắt trải nghiệm tác giả thể hiện rằng có chết và cõi sống cùng tồn tại mà không phân biệt rạch ròi khi màn đêm buông xuống. Bùi Hiển đã xây dựng hình ảnh hồn ma, chiếc thuyền ma rất đặc biệt. Đó không chỉ là hình ảnh bình thường mà còn là ẩn ý cho cái chết, bi thảm và dữ dội. Tác giả đã thể hiện sự tinh tế trong cách miêu tả tạo lên không khí gần gũi ấm áp tạo nên một cảm giác đặc biệt lôi cuốn người đọc chứ không phải cái lạnh lẽo và sợ hãi. Mở đầu tác phẩm là khung cảnh bình yên, buổi chiều yên ả với tiếng người hòa lẫn trong sương, hình ảnh thuyền chài chuẩn bị ra khơi gợi cảnh yên bình. Nhà văn đã miêu tả tả những hình ảnh đó để cho thấy sự đối lập với cuộc sống đầy gian khổ thử thách ngoài biển khơi xa. Câu chuyện xây dựng chi tiết hồn ma để nói lên quan niệm về cõi âm và mối liên hệ giữa cõi dương và cõi âm của chàng trai và những người dân làng chài. Họ đều không xa lánh, ghê sợ cõi âm và những người đã khuất. Qua đây ta thấy rõ tư tưởng của tác giả: âm dương đan xen, xem người đã khuất vẫn tồn tại trong đời sống dân gian, tham gia vào đời sống nhưng cách để nuối tiếc trần gian, cũng là cách người sống tưởng nhớ những người đã khuất.
Tác giả không chỉ miêu tả vẻ đẹp yên bình của thiên nhiên mà còn tập trung vào những đức tính tốt đẹp của con người lao động nói riêng và của người dân Việt Nam nói chung. Họ phải trải qua biết bao gian nan khó khăn vất vả thậm chí là nguy hiểm đến tính mạng nhưng những người dân làng chài vẫn luôn gan dạ kiên chì sẵn sàng đương đầu vượt qua mọi sự khắc nghiệt của thiên nhiên. Bùi Hiển đã thành công trong việc tái hiện lại hình ảnh cần cù, chịu khó mang trong mình những phẩm chất, nét đẹp truyền thống của người lao động Việt Nam. Nhờ sự miêu tả thiên nhiên với những hình ảnh khắc nghiệt mà nét đẹp con người được hiện lên rõ nhất, hùng vĩ nhất. Thiên nhiên khắc nghiệt như muốn nhấn chìm tất cả nhưng những người dân làng chài vẫn dũng cảm kiên trì giữ thuyền. Đó là trận chiến không cân sức giữa thiên nhiên rộng lớn và con người nhỏ bé, nhưng những người dân dũng cảm ấy đã chiến thắng trước thiên nhiên. Hình ảnh thuyền Phó Nhuỵ chiến đấu với phong ba bão táp trên biển, chiếc thuyền đã gặp nạn và không còn ai sống sót. Dù các bác làng chài đã quá quen thuộc với những khó khăn thử thách của biển cả, họ đã dự đoán trước được nhưng vẫn bất ngờ, vội vã dồn mọi sức lực kiên cường chống trả với tháo tố.
Bùi Hiển xây dựng cốt truyện đơn giản, ngôn ngữ truyền cảm cùng ngôn từ dễ hiểu gắn bó với cuộc sống hằng ngày mang đến cho người đọc những cảm nhận về bức tranh thiên nhiên cùng con người lao động một cách chân thực nhất. Tác giả đã thành công trong việc xây dựng tâm lý nhân vật để nhân vật Lão Nhiệm tự kể lại cuộc sống của mình. “Chiều sương” là sự kết hợp giữa thực và ảo tạo ra một không khí gần gũi không gây cảm giác lạnh lẽo. Bằng lời kể pha chút hài hước, hóm hỉnh cũng như các chi tiết đan xen trong quá trình kể chuyện người đọc đã cảm nhận được sự vui tính yêu đời con mắt lạc quan của những người dân lao động. Bên cạnh những giây phút lao động nguy hiểm mệt mỏi là những quãng đời thường bình dị, trải qua biết bao vất vả khó khăn trong cuộc mưu sinh đầy gian khổ nhưng họ vẫn lạc quan yêu đời luôn nhìn đời bằng con mắt tích cực.
Qua tác phẩm “chiều sương” ta thấy được sự tài tình khéo léo của Bùi Hiển khi tái hiện lại cuộc sống lao động của những người dân làng chài. Tác phẩm giúp ta đắm chìm vào khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp, vẻ đẹp của thiên nhiên hòa cùng với quyện cùng vẻ đẹp của con người. Qua đó ta càng thêm trân trọng về những hình ảnh người lao động, tính chịu khó mang một nét đẹp truyền thống của người lao động Việt Nam.